Đạo làm người chính là cuốn sách giúp ta tìm lại những nguyên tắc căn bản mà tiền nhân đã đúc kết, giúp chúng ta vượt qua 3 cửa ải sau của đời người, để sống trọn một đời bình thản và sáng suốt:
Cửa ải thứ nhất: Giáo dục thời niên thiếu
Cửa ải đầu tiên và cũng là nền tảng, chính là giáo dục con trẻ trong những năm tháng đầu đời.
Cổ nhân có câu “nuông chiều là đang giết con“, một lời cảnh tỉnh đanh thép về hậu quả của sự nuông chiều thái quá.
Vương Dương Minh, nhà tâm học vĩ đại thời nhà Minh, từng nói rằng bản chất của trẻ nhỏ là thích vui chơi và ngại bị gò bó. Sự nuông chiều vô độ, giống như uống thuốc độc giải khát, sẽ gieo mầm tai họa cho tương lai của đứa trẻ.
Trong xã hội hiện đại, sự dư thừa vật chất khiến cửa ải này càng trở nên cam go. Thực tế cho thấy, thể chất của thanh thiếu niên thành thị ngày càng yếu kém và đáng báo động hơn, tiền tiêu vặt hàng tháng của một số đứa trẻ trong gia đình giàu có còn vượt xa mức lương của một nhân viên văn phòng bình thường.
Hiện tượng này phơi bày cuộc khủng hoảng tiềm ẩn trong giáo dục hiện đại.
Chìa khóa để vượt qua cửa ải này nằm ở trí tuệ của tiền nhân.. Dạy con tiết kiệm, lấy gian khổ làm nền tảng mới là con đường chân chính để chống lại cám dỗ vật chất và hình thành nhân cách.
Tăng Quốc Phiên cũng từng viết trong thư nhà: “Bất kể gia đình lớn hay nhỏ, sĩ nông công thương, cần khổ kiệm ước, chưa từng không hưng thịnh; kiêu sa mệt mỏi, chưa từng không bại vong”.
Những điều này nhấn mạnh rằng, giáo dục thanh thiếu niên phải cân bằng giữa siêng năng và tiết kiệm.
Cửa ải thứ hai: Danh lợi
Đây là thử thách đối với khả năng giữ cho nội tâm tĩnh lặng và sáng suốt khi cuộc sống sung túc và bản thân được bao bọc bởi hào quang thành công.
Lịch sử ghi lại nhiều tấm gương vượt qua cửa ải này, Phạm Lãi sau khi giúp Việt vương Câu Tiễn phục quốc đã phân tán hết gia tài rồi ẩn cư, Trương Lương sau khi giúp Lưu Bang thống nhất thiên hạ đã cáo lão về quê. Họ là những hình mẫu của người biết buông bỏ đúng lúc.
Thái độ “không vì năm đấu gạo mà khom lưng” của Đào Uyên Minh hay sự khoáng đạt “ngoảnh lại nơi gió mưa tơi tả thuở nào, về thôi, cũng chẳng còn gió cũng chẳng còn mưa, chẳng còn nắng” của Tô Đông Pha là kết tinh của trí tuệ nhân loại.
Những điều này dạy chúng ta cách kiên định với bản thân và siêu thoát khỏi vật chất trong một thế giới đầy cám dỗ và lo âu.
Cửa ải thứ ba: Sinh tử
Cửa ải khó khăn nhất của đời người chính là “Sinh Tử”.
Người ta thường nói, sống chết cuối cùng là giới hạn khó vượt qua nhất của đời người.
Triết gia Trang Tử với tư tưởng biện chứng “vừa sinh là vừa tử, vừa tử là vừa sinh” đã chỉ ra con đường trí tuệ để vượt qua nỗi sợ hãi này.
Thi sĩ Bạch Cư Dị thời Đường với câu thơ cuối đời “Sống chết không gì không thể” thể hiện thái độ siêu thoát với sinh tử.
Vương Dương Minh khi lâm chung nói “Tâm này trong sáng, còn gì để nói nữa“, cũng toát lên sự ung dung và giải thoát khi đối diện với cái chết.
Trí tuệ của các bậc tiền nhân này như ngọn đèn soi sáng con đường để chúng ta bước qua cửa ải sinh tử.
