Một nghiên cứu mang tên “Estimating direct effects of parental occupation on Spaniards’ health by birth cohort” (tạm dịch: Ước lượng tác động trực tiếp của nghề nghiệp cha mẹ đến sức khỏe người Tây Ban Nha theo từng thế hệ sinh) đã chỉ ra mối liên hệ đáng chú ý giữa nghề nghiệp của cha mẹ và tình trạng sức khỏe suốt đời của con cái. Công trình được thực hiện bởi nhóm các nhà khoa học Tây Ban Nha và công bố trên BMC Public Health – một trong những tạp chí y tế công cộng uy tín của thế giới.
Nghề nghiệp cha mẹ – chỉ số phản ánh môi trường sống và vị thế xã hội
Trong nghiên cứu này, các tác giả xem nghề nghiệp của cha mẹ như một chỉ số đại diện cho vị thế kinh tế – xã hội (SES). Nghề nghiệp thường gắn liền với mức thu nhập, trình độ học vấn, môi trường sống và cả thói quen chăm sóc sức khỏe của gia đình.
Nói cách khác, một đứa trẻ sinh ra trong gia đình có cha mẹ làm nghề lao động phổ thông, làm việc nặng nhọc hoặc chịu rủi ro cao sẽ có điều kiện chăm sóc sức khỏe, dinh dưỡng và giáo dục khác biệt rõ rệt so với trẻ em có cha mẹ làm trong lĩnh vực trí óc hoặc công việc ổn định. Chính những yếu tố này, theo thời gian, có thể ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất và tinh thần lâu dài của đứa trẻ.
Ảnh minh hoạ
Phân tích dữ liệu theo thế hệ sinh
Nghiên cứu thu thập dữ liệu từ hơn 21.000 người trưởng thành Tây Ban Nha, chia thành nhiều nhóm theo năm sinh từ thế hệ trước Thế chiến II cho đến cuối thế kỷ XX. Các nhà khoa học đối chiếu nghề nghiệp của cha mẹ với các chỉ số sức khỏe tự báo cáo của con cái ở tuổi trưởng thành: tình trạng bệnh mãn tính, khả năng vận động, sức khỏe tinh thần, v.v.
Kết quả cho thấy, nghề nghiệp của cha mẹ có tác động rõ rệt đến sức khỏe của con cái, và mức độ ảnh hưởng thay đổi theo thời kỳ lịch sử.
Ở các thế hệ sinh sớm hơn (trước năm 1960), nghề nghiệp cha mẹ có ảnh hưởng mạnh mẽ hơn. Những người sinh ra trong gia đình lao động tay chân hoặc nông nghiệp thường có nguy cơ bệnh tật và suy giảm sức khỏe cao hơn khi về già.
Ở các thế hệ sau, khi điều kiện y tế và giáo dục được cải thiện, ảnh hưởng này giảm dần nhưng vẫn không biến mất hoàn toàn.
Điều này chứng tỏ rằng sức khỏe của một người không chỉ do di truyền hay lối sống cá nhân, mà còn mang “dấu vết xã hội” từ thế hệ trước.
Tác động lâu dài vượt khỏi di truyền
Nghiên cứu nhấn mạnh rằng tác động của nghề nghiệp cha mẹ không chỉ gián tiếp thông qua thu nhập hay môi trường sống, mà còn trực tiếp hình thành những khác biệt sinh học và tâm lý. Ví dụ:
Trẻ em trong gia đình lao động nặng có thể tiếp xúc sớm với điều kiện sống khắc nghiệt, chế độ ăn kém đa dạng, hoặc mức độ căng thẳng cao trong gia đình.
Những yếu tố này ảnh hưởng đến phát triển thể chất, tốc độ lão hóa sinh học, và khả năng thích nghi với stress ở tuổi trưởng thành.
Một điểm đặc biệt trong nghiên cứu là các nhà khoa học đã cố gắng phân tách ảnh hưởng “trực tiếp” của nghề nghiệp cha mẹ khỏi các yếu tố trung gian như thu nhập hay trình độ học vấn, qua đó chứng minh rằng bản thân nghề nghiệp, với môi trường lao động và lối sống đặc trưng của nó, đã đủ để tạo ra khác biệt.
Ý nghĩa và thông điệp xã hội
Phát hiện này có ý nghĩa to lớn đối với chính sách y tế công cộng. Nó nhấn mạnh rằng muốn cải thiện sức khỏe cộng đồng, không thể chỉ tập trung vào can thiệp y tế cá nhân, mà cần nâng cao điều kiện lao động, giáo dục và hỗ trợ gia đình ở tầng lớp thấp.
Bởi lẽ, sức khỏe không chỉ bắt đầu từ cơ thể, mà còn từ môi trường xã hội mà mỗi người được sinh ra và lớn lên. Cách cha mẹ làm việc, mức độ an toàn trong nghề nghiệp, sự ổn định kinh tế, tất cả đều góp phần định hình nền tảng sức khỏe cho thế hệ tương lai.
