Làm cha mẹ, ai cũng mong con mình ngoan ngoãn, biết nghe lời, chăm học và biết tự giác. Nhưng càng lớn, con càng có thế giới riêng, có suy nghĩ, cảm xúc và cách phản kháng rất khác. Đặc biệt là ở tuổi dậy thì khi những đứa trẻ 15, 16 tuổi vừa chạm ngưỡng trưởng thành, vừa muốn thể hiện cái tôi mà vẫn chưa đủ kỹ năng kiểm soát bản thân. Nhiều cha mẹ lúc này rơi vào vòng xoáy mệt mỏi khi càng nghiêm, con càng chống đối; càng nương tay, con càng lơ là.
Mới đây, MXH xôn xao trước bài đăng của một bà mẹ trong nhóm phụ huynh Hà Nội. Người mẹ này cho biết con trai chị đang học lớp 10, thời gian gần đây sa đà vào chơi game. Cậu bé thường xuyên thức khuya nên sáng không dậy được đi học. Từ đầu năm học đến nay, đã có khoảng 8 buổi cậu không thể đến lớp vì ngủ quên hoặc mệt và đều là những buổi mẹ phải xin nghỉ giúp. Các ngày khác, cậu bé đến trường nhưng trong tình trạng lờ đờ, mệt mỏi.
“Với mình thì không thể chấp nhận được. Mình muốn nghe quan điểm của các phụ huynh có con ở độ tuổi này”, người mẹ bất lực chia sẻ.
Dạy con là nhiệm vụ khó khăn. (Ảnh minh họa)
Sau khi lan truyền trên mạng xã hội, bài đăng nhanh chóng thu hút sự quan tâm lớn từ cộng đồng phụ huynh. Nhiều người bày tỏ sự đồng cảm với người mẹ khi đối mặt với con ở tuổi dậy thì – giai đoạn “nói một câu cũng thành tranh cãi”.
Một số cho rằng cần nghiêm khắc để con nhận ra trách nhiệm, nhưng cũng có không ít ý kiến khuyên nên nhẹ nhàng, lắng nghe và đồng hành cùng con thay vì chỉ cấm đoán. Bên cạnh đó, nhiều bình luận chỉ ra rằng vấn đề không chỉ nằm ở việc chơi game mà còn là dấu hiệu cho thấy con đang thiếu kết nối, thiếu định hướng và cần được hỗ trợ về tâm lý.
– Đọc mà thấy thương cả mẹ lẫn con. Cha mẹ nào cũng mong con nên người, nhưng dạy con tuổi này thật sự là hành trình khó khăn. Mệt mỏi, giận dỗi, rồi lại thương.
– Đừng tự trách mình mẹ nhé. Tuổi 16 ai cũng từng bồng bột, có khi chỉ cần con cảm nhận được tình thương thật sự của mẹ, mọi thứ sẽ khác.
– Làm mẹ, nhiều khi phải vừa là người nghiêm khắc, vừa là người bạn. Không ai dạy mình cách làm mẹ đúng chỉ có tình thương là thứ dẫn đường.
Ngoài ra, nhiều netizen cũng có góc nhìn đa chiều hơn: “Ở tuổi này, các con chịu rất nhiều áp lực: học hành, kỳ vọng, thi cử. Game là nơi trốn tạm của các con. Nhưng nếu cha mẹ không đồng hành, chỉ cấm đoán, thì con sẽ càng tìm đến đó nhiều hơn. Nên thay vì cấm game, hãy đặt ra giới hạn rõ ràng. Ví dụ, con chỉ được chơi sau khi hoàn thành bài tập và đi ngủ đúng giờ”.
– Tôi từng trải qua y hệt. Con trai tôi mê game, bỏ học, cáu bẳn, đóng cửa phòng suốt. Sau này tôi mới hiểu, vấn đề không phải game, mà là con đang thiếu kết nối với bố mẹ. Khi tôi chịu ngồi nói chuyện, cùng con chơi thử, con bắt đầu mở lòng và chủ động sắp xếp lại thời gian.
– Chơi game không sai, nhưng để game điều khiển mình thì sai. Tuổi 16 cần được định hướng, không phải bị mắng mỏ. Hãy giúp con tìm lại cảm giác chiến thắng trong đời thật bằng việc được công nhận, được tin tưởng, được lắng nghe.
– Tuổi 15-16 là giai đoạn con cần tự do nhưng vẫn cần khuôn khổ. Nếu quá nới, con dễ trượt. Nếu quá chặt, con dễ phản kháng. Cha mẹ phải khéo léo giữ ranh giới giữa “kiểm soát” và “đồng hành”.
Làm sao để “uốn nắn” những đứa trẻ ở tuổi dậy thì?
Tuổi dậy thì là giai đoạn đặc biệt, khi đứa trẻ không còn là “con nít” nhưng cũng chưa thật sự trưởng thành. Các em bắt đầu có suy nghĩ riêng, biết phản kháng, biết đặt câu hỏi “tại sao phải nghe lời”, và thường xuyên khiến cha mẹ bối rối. Việc “uốn nắn” những đứa trẻ ở tuổi này vì thế không thể làm bằng mệnh lệnh, la mắng hay ép buộc, mà cần sự thấu hiểu, kiên nhẫn và đồng hành.
Trước hết, cha mẹ cần hiểu bản chất của tuổi dậy thì là thời kỳ thay đổi mạnh mẽ cả về thể chất lẫn tâm lý. Hormone khiến các em dễ nóng nảy, nhạy cảm, dễ tự ái nhưng cũng dễ tổn thương. Một câu nói gay gắt, một cái nhìn thiếu thiện cảm đôi khi khiến con khép lòng ngay lập tức. Trong khi đó, sự thay đổi ở giai đoạn này lại khiến các em khao khát được công nhận như người lớn, được tự quyết, được lắng nghe. Vì vậy, điều đầu tiên cha mẹ nên làm là từ bỏ tư duy “con phải nghe lời”, thay vào đó là tinh thần đối thoại.
Thay vì hỏi “Sao con lại làm thế?”, hãy thử hỏi “Điều gì khiến con cảm thấy như vậy?”. Sự thay đổi nhỏ trong cách đặt câu hỏi giúp con cảm nhận được sự tôn trọng, và cha mẹ cũng dễ chạm được vào gốc rễ vấn đề. Nhiều khi, đằng sau những biểu hiện bướng bỉnh hay thờ ơ là nỗi sợ thất bại, áp lực học hành, hoặc đơn giản chỉ là cảm giác “không ai hiểu mình”.
Tuổi dậy thì là giai đoạn đặc biệt, khi đứa trẻ không còn là “con nít” nhưng cũng chưa thật sự trưởng thành.
Một yếu tố khác cũng rất quan trọng là xây dựng niềm tin. Ở tuổi dậy thì, con không cần cha mẹ quản lý, mà cần một người có thể đồng hành. Nếu cha mẹ chỉ chăm chăm soi lỗi, so sánh hoặc mắng mỏ, con sẽ tìm cách giấu mọi thứ. Khi đó, khoảng cách càng lớn, việc uốn nắn càng khó. Hãy cho con thấy rằng dù con sai, bố mẹ vẫn ở đây, sẵn sàng nghe con nói. Đó không phải là sự buông lỏng, mà là cách giúp con học cách chịu trách nhiệm cho lựa chọn của mình.
Ngoài ra, kỷ luật và giới hạn vẫn cần được duy trì, nhưng nên được đặt ra bằng sự thỏa thuận. Thay vì ra lệnh “Không được chơi game!”, hãy cùng con bàn bạc: “Con muốn chơi bao lâu mỗi ngày? Nếu vượt giới hạn thì hệ quả là gì?”. Khi con được tham gia vào việc lập quy tắc, các em sẽ có ý thức tự quản cao hơn. Kỷ luật lúc này không còn là ép buộc, mà trở thành cam kết tự nguyện.
Một sai lầm phổ biến là cha mẹ thường đặt mục tiêu của mình lên con. Nhiều người nghĩ rằng, để “uốn nắn”, phải bắt con học giỏi, ngoan ngoãn, đi theo con đường mình đã vạch sẵn. Nhưng “ngoan” không có nghĩa là “im lặng”, và “học giỏi” không đồng nghĩa với “hạnh phúc”. Cách uốn nắn đúng đắn nhất là giúp con phát triển bản lĩnh, nhân cách và khả năng tự điều chỉnh hành vi, chứ không chỉ là nghe lời.
Thực tế, những đứa trẻ tuổi dậy thì có thể khiến cha mẹ tổn thương, nhưng ngược lại, cha mẹ cũng có thể khiến con tổn thương bằng cách thiếu lắng nghe. Để dạy con, đôi khi cha mẹ phải học lại chính mình: học cách kiềm chế cơn giận, học cách nói lời xin lỗi, học cách hiểu rằng con đang lớn, và sự lớn lên ấy không phải lúc nào cũng đẹp đẽ, suôn sẻ.
Một cách uốn nắn hiệu quả khác chính là làm gương. Con trẻ hiếm khi nghe lời dạy, nhưng luôn quan sát cách người lớn hành xử. Khi thấy cha mẹ biết giữ lời, biết lắng nghe, biết sống có trách nhiệm và tự chủ, con sẽ dần học được điều đó.
Cuối cùng, điều quan trọng nhất, và cũng là khó nhất, chính là sự kiên nhẫn. Uốn nắn con ở tuổi dậy thì không thể trong ngày một ngày hai. Có khi cha mẹ sẽ thất vọng, sẽ tức giận, sẽ cảm thấy bất lực. Nhưng mỗi lần như thế, thay vì nghĩ rằng “con hư”, hãy tự nhắc mình rằng con đang học cách trưởng thành. Và trưởng thành nào cũng có va vấp, có những khúc quanh cần bàn tay cha mẹ nâng đỡ, chứ không phải kéo ngược.
Tuổi dậy thì là giai đoạn thử thách trong tình cảm gia đình, khi cha mẹ phải học cách lớn lên cùng con thay vì chỉ muốn nắn con theo ý mình. Khi tình yêu đủ kiên nhẫn và sự nghiêm khắc đủ bao dung, đứa trẻ dù có lạc hướng vẫn sẽ tìm được đường quay lại. Vì đôi khi, cách “uốn nắn” tốt nhất không nằm ở việc chỉnh cho thẳng, mà là biết cúi xuống ôm con khi con đang gãy.
