Chỉ trong vòng một tuần, ba học sinh tìm đến phòng Tư vấn tâm lý: Có em trượt dài trong cờ bạc, có em lớn lên giữa những đổ vỡ và phản bội, có em ngày ngày sống trong bạo lực và sợ hãi. Đó là những học sinh được chính cô giáo dạy Văn Ngô Thúy Nga tại Nghệ An trực tiếp lắng nghe, tư vấn và đồng hành trong những thời khắc khó khăn nhất.
Cô giáo Ngô Thúy Nga
Hơn 20 năm làm thêm công việc lắng nghe những câu chuyện của học trò, cô Nga cho biết: niềm vui cũng có, nỗi buồn cũng nhiều, có những câu chuyện ám ảnh, có những câu chuyện khiến lòng trĩu nặng. Nhưng có 3 câu chuyện khiến cô giáo này nặng lòng hơn cả:
1.
Em đầu tiên hiện đang học lớp 11.
Em đến phòng Tư vấn Tâm lý (TVTL) không phải là sự tự nguyện. Đây là lớp mình mới tiếp nhận. Và em khiến mình bận tâm nhiều nhất vì rất hiếm khi thấy em đi học, mỗi lúc đến lớp, em khá uể oải, mệt mỏi, thiếu sinh khí, thiếu năng lượng. Có một điều đặc biệt, trong thẳm sâu đôi mắt ấy, có những sắc thái hình như ẩn giấu những nỗi niềm nào đó, một thế giới nào đó rất khó nắm bắt, đã được đóng khung lại.
Hôm ấy, sau tiết dạy Văn, giờ ra chơi, sau khi xin phép GVCN của lớp cho em nghỉ tiết học tiếp theo, mình bảo em lên phòng tư vấn, với lý do: Cô muốn cô trò chúng mình trò chuyện, chỉ đơn giản là để cô hiểu em hơn.
Đoán biết em rất khó giãi bày câu chuyện của bản thân với người khác, đặc biệt lại là giãi bày với một cô giáo dạy Văn mới chỉ vào dạy lớp ba tuần, trong lúc may ra em gặp mình khoảng 2, 3 tiết học. Hơn nữa, lại lên phòng TVTL trong tình thế không phải chủ động. Vì thế, mình phải dụng tâm rào trước đón sau bằng mọi cách có thể. Rồi em cũng bộc bạch, bằng những câu đầu tiên rất nặng nề:
– Em là một thằng đầu đường xó chợ, cô ạ. Em nghiện đánh bài qua mạng. Em đã khiến bố em cơ cực vô cùng, có những năm như năm ngoái bố đã phải trả khoảng 800 triệu cho em. Em cũng bỏ nhà đi nhiều lần lắm rồi. Cứ chán nản, bế tắc là em đi.
– Thương bố nhưng vì sao em không dừng lại?
– Em không biết nữa! Em trượt dài như thế bao nhiêu năm nay rồi.
– Cô quý em vì điều này, vì em đã ngẩng mặt lên, nhìn thẳng vào mắt cô để thừa nhận một cách thẳng thắn. Trong cuộc sống này, thẳng thắn vốn là một trong những nguyên tắc sống của cô. Đồng thời, đó cũng là phẩm chất đẹp khiến cô quý mến người khác. Và cô vui vì em đã mở lòng với cô. (Khoảnh khắc đó, trong đôi mắt ấy dường như mình nhìn thấy một sắc thái khác: sắc thái được khen, được thừa nhận giá trị của một người hình như hiếm khi có được).
Hơn 20 năm đi dạy và làm chủ nhiệm, khi gặp một học sinh có những biểu hiện cá biệt, bao giờ cũng vậy, đầu tiên mình tìm hiểu về gia đình của các em. Kết quả là đến hơn 90% trường hợp, nguyên nhân bắt đầu từ đó.
Rồi mình nắm lấy tay em và hỏi: – Em có thể chia sẻ cho cô về gia đình em, được không? Em kể một cách bình thản, kiểu như những nỗi đau đó đã quen thuộc lắm rồi, quen thuộc đến mức có thể lòng đã chai sạn:
– Bố em đi lao động nước ngoài, từ khi em còn bé xíu. Mẹ em ở nhà… Chính vì thế, em cùng với 2 em ở với ông bà. Giờ bố em mới về, lần này bố về ở nhà luôn để lo cho 3 anh em chúng em. Bố mẹ đã quyết định ly hôn cách đây 3 năm nhưng sắp tới mới ra tòa. Tuy nhiên, em hư là do em hư. Do bản thân em chưa tốt. Chứ em không đổ lỗi cho mẹ hay cho bất cứ ai. Em không đủ tư cách để đổ lỗi.
Ngồi nghe em kể những va vấp em mắc phải, nhưng lạ, không có một chút trách giận nào, ngược lại, thấy thương vô cùng! Thương vì hoàn cảnh gia đình em, vì những nỗi tổn thương giấu kín em từng chứng kiến, từng trải qua. Nhưng hơn hết, lúc đó lòng mình bỗng dấy lên sự quý mến em thực sự vì bản lĩnh của một người đàn ông dám làm, dám chịu và tuyệt đối không đổ lỗi cho người khác, cho hoàn cảnh. Nhìn sâu vào mắt em, mình biết, điều đó không phải là nghệ thuật đối phó với cô, mà đó chính là phẩm chất của con người em được thể hiện một cách chân thực.
Rồi bất giác, mình hỏi: Thế em đã nghiện ma túy chưa?
– Em bảo: em chơi với bạn bè , chúng đều nghiện cả rồi nhưng em thì chưa dính vào, cô ạ. Hôm về nước, bố đã đưa em lên viện để test, cô có thể hỏi bố em.
Hôm đó, sau khi mình bày tỏ những điều mình đặc biệt quý mến em, mình chủ động ngỏ ý và em đồng ý: “Từ nay, cô sẽ là một người bạn thân”! Và hôm đó đến nay, em đã nhắn tin chia sẻ với người bạn thân này khá nhiều câu chuyện, kể cả hôm bố mẹ em ra tòa.
Điều đặc biệt nữa, cũng từ hôm đó đến nay khoảng 1 tháng rồi, em chưa nghỉ học buổi nào, ngồi thẳng lưng, chăm chú học, giơ tay phát biểu được 10 điểm Văn, nụ cười của em khác, ánh mắt của em cũng khác… Và em nhắn với mình: Em chơi đủ rồi, em phá đủ rồi, cô ạ. Em sẽ dừng lại, cố gắng nỗ lực thay đổi bản thân tốt hơn, còn sau giờ học em đi làm cùng bố kiếm tiền để nuôi hai em!
Mình vui lắm! Giáo viên chúng mình vốn vậy, chỉ cần thấy học sinh mình, mỗi ngày trưởng thành hơn một chút, tốt hơn ngày hôm qua một xíu thôi, là vui lắm, là lòng tin yêu nhiều lắm!
Phàm là người, ai cũng có lúc sai, nhưng giá trị của mỗi chúng ta là đủ trí tuệ để tỉnh thức, đủ bản lĩnh để dám đối diện, để dừng lại và vượt qua, để nỗ lực luôn hướng về phía trước, ở đó bản thân mình có một phiên bản tốt hơn và một cuộc sống đẹp, ý nghĩa hơn!
Cô tin em và tin 4 bố con sẽ dựa vào nhau, tạo nên những điểm tựa vững vàng để cùng nhau vượt qua mọi khó khăn, cùng nhau hạnh phúc! Cô mong em hãy giữ giá trị của chính mình và làm cho nó ngày một sáng hơn! Cô tin em và mong cầu và hy vọng em sẽ không để cho cô phải lung lay niềm tin vì đã tin yêu trao gửi nơi em! Và hãy nhớ, cô không chỉ là cô giáo của em, cô luôn luôn là một người bạn thân đúng nghĩa của em, em nhé!
2.
Em thứ hai là học sinh nữ đang học 12, ở một lớp A.
Em dễ thương, đáng yêu và học giỏi. Em đến phòng TVTL gặp cô rồi kể câu chuyện về gia đình, về mẹ (từ khi em còn nhỏ đến bây giờ, em từng phải đối mặt với những câu chuyện mẹ có nhiều người đàn ông khác ngoài bố, bố thì chán nản rồi sinh ra uống rượu, rồi ốm đau).
Kể xong, em kết: “Ba chị em em nói với nhau sau này nếu lấy chồng thì sẽ không bao giờ dám lấy chồng ở trong xóm, trong làng”. Vừa thương, vừa nể phục nhất là khi em nói trong ngân ngấn nước mắt: “Cô yên tâm, từ nhỏ đến giờ em quen với những câu chuyện đó rồi.
Khi ấm ức quá thì em trốn trong phòng khóc một trận, nhưng ngay cả khi đang khóc cũng là lúc đồng thời em vừa học, vì em sợ khi em khóc thời gian đó bạn bè em đang học, như thế em sẽ thua các bạn. Mà trên đời này, người ta chỉ thừa nhận khi chúng ta thành công, chứ không ai mãi cảm thông thương xót cho một người luôn chìm trong nỗi đau và bất hạnh”.
3.
Em thứ ba là học sinh nam lớp 11.
Em ngoan, ý thức tốt, sống tình cảm. Là đàn ông nhưng đến phòng TVTL trong tình trạng mắt đỏ hoe, khóc ấm ức! Lúc trấn tĩnh, em kể: Từ nhỏ đến bây giờ, em ước mơ một ngày gia đình được bình yên mà khó mà xa xỉ quá cô! Mười mấy năm nay, hầu như ngày nào em cũng phải chứng kiến bố uống rượu, ngày nào vui thì uống vừa đủ, ngày nào có chuyện gì đó tức giận thì uống nhiều, rất nhiều!
Và cứ mỗi lúc say là chửi, là đánh đập vợ con, là ném đồ đạc, mà nhà cũng có gì để ném nữa đâu cô! Có những lúc em chỉ biết đấm mạnh tay mình vào tường vì cảm giác như không thể thở nỗi, như muốn điên ra!
Chiều qua, cô biết không, không biết mâu thuẫn thế nào bố uống say rồi đâm một chú trong xóm. Chú ấy đòi đi kiện và em đã phải đến nhà quỳ lạy xin chú tha cho. Bởi vì, em ước mơ thi đậu và học ở một học viện trong quân đội, nhưng cô biết đó nếu bố dính án thì em không còn cơ hội để thực hiện ước mơ của mình. Rồi chú ấy cũng tha với lý do: “Đây là do tôi thương thằng con trai của anh”.
Phòng Tư vấn Tâm lý là nơi cô Nga trực tiếp lắng nghe, tư vấn và đồng hành cùng các em trong những thời khắc khó khăn nhất.
****
Cô Nga cho biết, có những câu chuyện, khi nghe trò chia sẻ, cô chỉ biết ôm chặt các em, để các em khóc cho đã. Có những câu chuyện, khi nghe trò chia sẻ, chính cô là người cần phải tự trấn tĩnh bản thân, vì như có gì đè nặng nơi lồng ngực, vì như nghẹn, như thắt nơi tim!
Mỗi lúc họp phụ huynh, bao giờ cô cũng trao đổi với bố mẹ các em, rằng: “nhân chi sơ, tính bản thiện”, rằng gia đình chính là cái nôi đầu tiên hình thành và uốn nắn nhân cách con trẻ. Có những người con may mắn khi được sinh ra trong một gia đình hạnh phúc, được thừa hưởng tình yêu thương phương pháp giáo dục đúng cách.
Ngược lại, một số em lại sinh ra trong một môi trường gia đình bất ổn: hoặc quá nuông chiều con, hoặc quá kiểm soát, quá độc đoán nhưng không có bất cứ một sự hỗ trợ nào cho các con,… Và thương nhất là có những em chính là nạn nhân của bạo hành và bạo lực.
Khi sinh ra và sống trong một gia đình bạo hành và bạo lực (tinh thần và thể xác) thông thường các con sẽ thiếu niềm tin, thiếu sự tôn trọng trước những người gây ra bạo hành/bạo lực gia đình. Từ đó, các con dễ mất kiểm soát cảm xúc, dễ rối loạn tâm lý/tâm thần, dễ chống đối, bất mãn. Mỗi trẻ có những kiểu chống đối khác nhau.
Có những trẻ mất sợi dây kết nối với bố mẹ, bất hợp tác với bố mẹ, không muốn về nhà, mỗi lúc về nhà thường đóng kín thế giới của riêng mình, không hứng thú với hoạt động chung của gia đình, tâm lý mệt mỏi, chán nản, lâu dần khi stress quá nặng, có thể dẫn đến tự kỷ, trầm cảm, hoặc tệ hơn nữa.
Có những trẻ lại chống đối bố mẹ bằng việc bỏ nhà đi. Có những trẻ quá ức chế trước những tổn thương, trước những lời nói cay nghiệt từ bố mẹ, tất yếu dẫn đến không kiềm chế được cảm xúc, chống đối bằng việc hỗn hào. Lâu dần, hình thành thói quen khó kiểm soát cảm xúc của chính mình trong cuộc sống, hình thành tính cách dễ nổi nóng, dễ tức giận, thiếu bình tĩnh. Cho đến khi đã trải qua mọi thử thách của đời người, ngộ ra, mới từ từ để điều tiết bản thân, để thay đổi! Có những trẻ lại chống đối bằng việc giải stress trong game, trong đánh bài, trong thuốc phiện,… dẫn đến nghiện,…
Và đương nhiên, có những trường hợp các con tức chí bấm chí cố gắng học thật giỏi, nỗ lực vượt qua nghịch cảnh, vượt qua chính mình, để thành công, để xây dựng một gia đình hạnh phúc trong tương lại, nơi mà bố mẹ là tấm gương cho đạo đức và bản lĩnh, nơi mà các con được thừa hưởng tình yêu thương và phương pháp giáo dục đúng đắn, đúng cách! Có điều, tuổi thơ của mỗi đứa trẻ chỉ có một lần duy nhất, không có cơ hội trở lại lần 2 để bù đắp.
Dẫu chấp nhận hay không chấp nhận, dẫu bao dung độ lượng hay không bao dung độ lượng, dẫu chống đối hay không chống đối, yếu đuối hay bản lĩnh thì có những nỗi tổn thương sâu sắc, những vết xước hằn sâu trong tâm hồn tuổi thơ của con sẽ đeo bám suốt cả cuộc đời… Mong mỏi lắm thay – GIA ĐÌNh – 2 âm tiết, 2 tiếng thiêng liêng ấy luôn luôn là nơi con trẻ được yêu , được thương, được quan tâm, được thấu hiểu, được chăm sóc, hỗ trợ và giáo dục cảm xúc thật dịu dàng! Và những áp lực cuộc sống của người lớn xin đừng đổ lên đầu các con!
Không ai có quyền được chọn nơi mình sinh ra. Lòng mong mỏi các em sẽ nhớ rằng: dẫu có như thế nào, thì bố mẹ cũng là người cho ta hình hài dáng vóc làm người. Trên đời này, được sống làm người đã là điều hạnh phúc!
Hơn nữa, thôi thì, biết đâu đó cũng chính là những nghịch cảnh để thử thách bản lĩnh, dũng khí và giá trị của bản thân chúng ta. Cây xương rồng, hoa vẫn nở rực rỡ trên sa mạc khô cằn đó thôi. Cuộc đời suy cho cùng là sự lựa chọn! Sống không phải là sự tồn tại. Hãy lựa chọn một cuộc sống để sau này chính các em đủ những cơ sở vững vàng, làm chủ thiết kế, xây dựng một gia đình đúng nghĩa – nơi con cái của các em sẽ là những đứa trẻ hạnh phúc – nơi mà tuổi thơ các em chưa có!
“Các em ạ! Nếu bạn nào may mắn sinh ra trong một gia đình bình thường, thì nhiều khi sự bình thường đó lại chính là ước mơ xa xỉ của bao người! Xin hãy cảm thấy hạnh phúc và trân trọng! Nếu bạn nào may mắn hơn được sinh ra trong một gia đình hạnh phúc, lòng mong mỏi các em sẽ hãnh diện, tự hào, yêu gia đình của mình nhiều hơn và sẽ sống thật xứng đáng”, cô Nga nhắn gửi.
