Món ăn Việt làm từ trứng côn trùng khiến nhiều người không ngờ tới, nhưng lại là “tinh hoa ẩm thực” vùng cao

Ở khu vực Yên Bái cũ, nay thuộc Lào Cai, có một món ăn vô cùng đặc biệt được làm từ trứng của côn trùng, đó chính là xôi trứng kiến.

Việc đi “săn” trứng kiến không phải chuyện đơn giản, không phải cứ thấy tổ kiến là hái. Người dân vùng cao có kinh nghiệm riêng: chỉ chọn những tổ kiến có màu đen bạc, thớ to, nặng tay – khi ấy trứng bên trong mới mẩy, căng tròn. Trứng kiến ngon thường rơi vào khoảng tháng 3 đến tháng 5 hằng năm.

Việc “săn” trứng kiến cần ít nhất hai người phối hợp. Một người trèo cây hạ tổ, người kia dùng sào dài buộc rổ hứng để tổ không rơi xuống đất. Sau khi hạ được tổ, họ nhẹ nhàng tách đôi, bên trong là những hạt trứng trắng đục như gạo nếp, mịn màng và tỏa mùi thơm dịu.

Người vùng cao có thói quen chỉ lấy một phần trứng, để lại phần còn lại cho kiến tiếp tục sinh sản. Đó là cách họ gìn giữ nguồn “lộc rừng” bền vững qua từng mùa.

Trứng kiến sau khi sàng sẩy sạch, được phi thơm cùng hành. Khi mùi béo bùi lan tỏa, người ta bắt đầu cho vào chõ đồ cùng nếp nương hạt trắng ngần, tròn mẩy.

Xôi chín khi hạt nếp trở nên trong suốt, quyện cùng mùi hành phi và vị bùi béo của trứng kiến. Lúc ấy, chỉ cần nhẹ tay xới đều để trứng không bị vỡ là có thể thưởng thức.

Miếng xôi nóng hổi, dẻo thơm, khi nhai còn nghe tiếng “lốp bốp” vui tai – cảm giác vừa lạ vừa thích thú. Người vùng cao thường ăn xôi trứng kiến với cá suối nướng chấm muối ớt chanh, tạo nên hương vị hòa quyện giữa nếp, trứng và vị mặn mòi của núi rừng.

Xôi trứng kiến là sự kết hợp đặc biệt giữa mùi thơm dẻo của nếp nương và vị béo bùi của trứng kiến – thứ “đặc sản” được ví như tinh hoa của núi rừng Tây Bắc. Đồng bào dân tộc Thái, Tày, Dao ở Lào Cai rất giỏi chế biến các món ngon từ trứng kiến. Đặc biệt, trứng kiến là món ăn không thể thiếu trong ngày Tết Hàn thực (mùng 3 tháng 3 âm lịch) của bà con nơi đây. Người dân gọi trứng kiến là “lộc rừng” – bởi mỗi mùa thu hoạch chỉ diễn ra trong chốc lát, hiếm hoi và quý giá.

Ngoài món trứng kiến nấu canh măng sặt, rán cùng trứng gà hay làm chả lá lốt thơm nức, thì xôi trứng kiến vẫn được xem là món ngon “đỉnh cao”.

Không chỉ là món ăn, xôi trứng kiến còn chứa đựng cả nét văn hóa sinh tồn và tri ân thiên nhiên của người dân vùng cao Lào Cai. Mỗi hạt nếp, hạt trứng là công sức, là tấm lòng biết ơn rừng núi – nơi đã nuôi dưỡng bao thế hệ.

Và cứ thế, giữa sương mờ núi rừng Tây Bắc, bát xôi trứng kiến nóng hổi tỏa mùi thơm dẻo quyện, khiến bất kỳ ai từng thử cũng phải thốt lên rằng: “Đây không chỉ là món ăn, mà là ký ức của núi rừng Lào Cai.”