1. Những thứ không cần thiết
Trong Lậu Thất Minh, Lưu Vũ Tích từng viết: “Núi không cần cao, có Tiên thì thành danh; nước không cần sâu, có Rồng thì linh.” Ý nghĩa của câu thơ nhấn mạnh rằng giá trị của một nơi không nằm ở việc tích trữ bao nhiêu vật chất, mà ở tinh thần và khí chất bên trong.
Những đồ đạc không còn giá trị sử dụng trong nhà không chỉ chiếm không gian mà còn gây nặng nề cho tâm trí. Sự vướng bận với các vật dụng vô nghĩa thật ra phản ánh những lo âu về quá khứ và tương lai – những thứ vô hình nhưng lại khiến con người dễ bị “giam lỏng” trong chính ngôi nhà của mình.
Nhà văn Thoreau trong Walden từng nói: “Tôi chọn sống đơn giản và chắc chắn.” Tư tưởng này tương đồng với phong thái ung dung, điềm tĩnh của Đào Uyên Minh – người tìm niềm vui từ những điều nhỏ bé như “hái cúc dưới hàng rào phía đông” để ngắm núi non yên bình. Tất cả đều hướng đến một triết lý chung: giản đơn là giàu có.
Câu nói: “Thứ gì càng hiếm càng quý, tình yêu càng tinh tế khi ta trưởng thành,” không chỉ nhắc về đồ vật mà còn là lời gợi mở để mỗi người tìm lại thế giới nội tâm của mình. Chủ nghĩa tối giản nêu rõ: “Sở hữu ít đi, sống nhiều hơn.” Khổng Tử cũng từng khuyên: “Ăn cơm thô, uống nước lã, co tay làm gối cũng đủ tận hưởng.”
Buông bỏ những thứ dư thừa chính là cách giải phóng bản thân khỏi hỗn loạn. Từ thơ ca, triết lý cổ đến văn học hiện đại, ông bà xưa luôn nhắc rằng việc dọn bớt những thứ vô dụng không chỉ làm sạch nhà, mà còn thanh lọc tâm hồn. Câu cổ ngữ “Nước chảy thì không hôi, cửa động thì không mục” là lời nhắc: chỉ khi loại bỏ cái cũ và đón nhận điều mới, cuộc sống mới có thể tiếp tục phát triển.
2. Thức ăn dư thừa
Trong Châu Tử Gia Huấn có lời dạy: “Một bát cháo, một hạt cơm đều không dễ mà có; một sợi tơ, nửa miếng vải đều được tạo nên từ lao động khó nhọc.” Đây là lời nhắc nhở về sự trân trọng thực phẩm và công sức tạo ra chúng.
Người Ai Cập cổ cũng có lễ hội Thu hoạch để tôn vinh thần Osiris – vị thần của nông nghiệp – như một cách cảm tạ lương thực mà họ nhận được.
Socrates từng nói: “Sự hài lòng là tài sản tự nhiên, xa xỉ lại là một dạng nghèo khó khác.” Ông muốn cảnh tỉnh rằng sự tiêu xài và lãng phí quá mức sẽ làm hao hụt cả vật chất lẫn tinh thần.
Nhà thơ Pablo Neruda cũng ca ngợi vẻ đẹp của cuộc sống bình dị: “Tình yêu nằm trong những ngày thường, chứ không phải trên bàn tiệc sang trọng.” Ở góc nhìn hiện đại, Michael Pollan trong The Omnivore’s Dilemma phê phán sự lãng phí thực phẩm ngày nay và kêu gọi con người sống tiết chế, hòa hợp hơn với tự nhiên.
Trong Kinh Dịch, có câu: “Ăn uống điều độ là cách giữ sức khỏe.” Seneca – triết gia La Mã – cũng bổ sung: “Không phải thứ bạn ăn, mà thứ cơ thể bạn hấp thụ mới khiến bạn khỏe mạnh.” Tất cả đều nhấn mạnh sự tỉnh táo trong tiêu thụ – tránh lãng phí, ăn đủ và ăn đúng.
Ngày nay, nhịp sống nhanh khiến việc trữ đồ ăn thừa, lạm dụng bao bì dùng một lần trở nên phổ biến, tạo gánh nặng cho môi trường và trái ngược hoàn toàn với lời dạy của người xưa về tiết kiệm, trân trọng và giữ gìn phúc đức.
3. Cảm xúc tiêu cực
Daniel Goleman – tác giả Trí tuệ cảm xúc – từng khẳng định rằng khả năng nhận diện và quản lý cảm xúc là yếu tố quyết định thành công và hạnh phúc của mỗi người. Khi biết cách điều tiết cảm xúc, con người không chỉ trở nên mạnh mẽ hơn mà còn có thể lan tỏa năng lượng tích cực, từ đó vượt qua thử thách trong đời sống dễ dàng hơn.
Người xưa có câu: “Một nụ cười trẻ thêm mười tuổi, một nỗi buồn bạc cả mái đầu,” để nhấn mạnh rằng cảm xúc có tác động sâu sắc đến sức khỏe tinh thần và thể chất. Khi giữ được thái độ lạc quan, cuộc sống tự nhiên sẽ trở nên nhẹ nhàng hơn.
Virginia Woolf trong To the Lighthouse cũng mô tả rất tinh tế những dao động cảm xúc nhỏ bé nhưng đủ sức định hình cuộc đời nhân vật. Bà viết: “Khi gột rửa được muộn phiền, ta mới nghe được những tiếng thì thầm tinh tế của cuộc sống.” Điều này nhắc nhở chúng ta hãy buông bỏ năng lượng xấu để mở đường cho sự bình an và trưởng thành nội tâm.
Trong giáo lý nhà Phật, cảm xúc tiêu cực được đối diện bằng lòng từ bi và chánh niệm. Dhammapada dạy: “Khi tâm an, con đường sẽ mở lối.” Thiền chánh niệm – ngày nay cũng được ứng dụng rộng rãi trong tâm lý trị liệu – giúp ta quan sát cảm xúc một cách bình tĩnh, không để chúng điều khiển.
Tolstoy trong Anna Karenina đưa ra một cảnh tỉnh khác: sự ghen tuông và bất mãn âm ỉ có thể phá hủy cuộc đời một con người, giống như dòng nước ngầm âm thầm nhưng đầy sức tàn phá. Câu chuyện nhắc ta rằng cảm xúc tiêu cực, nếu không được giải tỏa kịp thời, sẽ trở thành “liều thuốc độc” cho tâm hồn.
4. Nợ
Câu nói hiện đại: “Đừng để chiếc ví biến thành khu vườn đầy cỏ dại của những món đồ mua trong hối tiếc,” là một cách diễn giải mới mẻ cho lời nhắc nổi tiếng của Shakespeare: “Người đi vay trở thành nô lệ của chủ nợ.”
Jonathan Swift, trong Gulliver’s Travels, dùng hình ảnh những sợi dây mỏng ở xứ Lilliput để ví von với nợ nần – thứ ban đầu tưởng như nhỏ nhặt nhưng có thể trói buộc toàn bộ tự do của con người.
Từ văn học cổ điển đến trí tuệ dân gian, tất cả đều khuyên rằng nợ chính là gánh xiềng vô hình. Tục ngữ phương Tây dạy: “Tiền không phải gốc của cái ác, lòng tham mới là gốc rễ.”
Muốn tránh nợ nần, điều quan trọng là phải phân biệt rõ đâu là nhu cầu thực sự và đâu chỉ là mong muốn thoáng qua. Truyện ngụ ngôn Aesop kể chuyện chú chim bán dần bộ lông của mình để đổi lấy lợi ích trước mắt – bài học về sự thiếu suy nghĩ khiến con người đánh mất tự do và cả giá trị bản thân.
Cổ ngữ có câu: “Nước chảy mãi sẽ xuyên đá,” nhấn mạnh sức mạnh của sự bền bỉ. Điều này cũng đúng trong quản lý tài chính: tiết kiệm kiên trì và đầu tư đúng đắn sẽ tạo nền tảng vững chắc cho tương lai. Nhân vật Grandet của Balzac đôi khi cực đoan, nhưng vẫn cho thấy giá trị của sự thận trọng và tính toán lâu dài.
Khổng Tử từng nói: “Quân tử yêu tiền, nhưng phải kiếm bằng cách chính đáng.” Một nền tảng tài chính ổn định là gốc rễ để gia đình phát triển, yêu thương và hướng tới một cuộc sống nhiều cơ hội. Như Kinh Thánh viết: “Gia đình là nơi khởi nguồn của mọi giấc mơ.” Khi gia đình hòa thuận, môi trường sống lành mạnh, ta sẽ tránh xa được áp lực nợ nần, sự tiêu cực và những gánh nặng không đáng có.
