Người ta thường nói: “Trẻ em là tờ giấy trắng, cha mẹ vẽ thế nào sẽ thành hình thế ấy”. Quá trình giáo dục của cha mẹ giống như gieo hạt: gieo điều gì, sau này sẽ gặt điều đó. Rất nhiều hành vi của trẻ khi trưởng thành thực chất là “bản sao” của cách cha mẹ đối xử với chúng thuở nhỏ. Vì vậy, nếu cha mẹ không để ý, một số cách nuôi dạy tưởng như “vô hại” lại có thể nuôi lớn một đứa trẻ thiếu trách nhiệm, vô cảm và thậm chí bất hiếu.
Dưới đây là ba sai lầm phổ biến nhất.
1. Thường xuyên đánh mắng – gieo bạo lực sẽ gặt lại bạo lực
Nhiều cha mẹ cho rằng “yêu cho roi cho vọt”, rằng đánh một vài cái để dạy con là chuyện bình thường. Nhưng họ không biết rằng mỗi lần quát mắng, đánh đập sẽ để lại một dấu vết trong lòng trẻ.
Một đứa trẻ liên tục bị đánh mắng sẽ hình thành ba tâm lý nguy hiểm:
1. Oán hận cha mẹ – cảm giác này tích tụ theo năm tháng, đến khi trưởng thành sẽ trở thành sự xa cách, chống đối và lạnh nhạt.
2. Học theo bạo lực – trẻ tin rằng bạo lực là công cụ để giải quyết vấn đề.
3. Tự ti và thu mình – trẻ không còn cảm giác an toàn trong chính gia đình của mình.
Đặc biệt, giai đoạn 5–6 tuổi là thời điểm tâm lý hình thành mạnh nhất. Nếu giai đoạn này trẻ chỉ cảm nhận được tổn thương từ cha mẹ, thì rất khó để sau này chúng phát triển lòng biết ơn hay hiếu thuận.
Ảnh minh họa
2. Cha mẹ quá nhiều lời, kiểm soát bằng lời nói
Một chuyên gia giáo dục đã nói: “Trẻ thành công nhờ trái tim người mẹ, trẻ thất bại vì cái miệng của người mẹ”. Sự càm ràm liên tục, lặp đi lặp lại khiến trẻ:
Mất dần sự tôn trọng dành cho cha mẹ
Phát triển tâm lý phản kháng
Cảm thấy cha mẹ không hiểu mình, không cho mình không gian
Tự khép kín hoặc cố tình chống đối
Nhiều cha mẹ nghĩ rằng “nói nhiều là quan tâm”, nhưng trẻ lại cảm nhận đó là sự áp đặt. Khi không tìm được sự thấu hiểu trong gia đình, chúng sẽ chọn im lặng hoặc xa cách – điều này rất dễ biến thành sự lạnh nhạt khi trưởng thành.
3. Nuông chiều, bao bọc quá mức – yêu sai cách là hại
Cha mẹ bao bọc quá mức thường nghĩ rằng họ đang “hy sinh tất cả cho con”, làm gì cũng vì con. Nhưng trên thực tế:
Làm mọi thứ thay con nghĩa là tước đi cơ hội để con học cách tự lập
Luôn đáp ứng mọi yêu cầu khiến trẻ không biết trân trọng, dần trở nên vô cảm
Nuông chiều quá mức sẽ tạo ra một đứa trẻ chỉ biết nhận mà không biết cho
Trong xã hội hiện đại, áp lực công việc và cuộc sống khiến nhiều người phải kìm nén cảm xúc bên ngoài. Khi về nhà – nơi được xem là an toàn nhất – họ mất khả năng kiềm chế, dễ cáu gắt với chính bố mẹ mình. Điều này càng nguy hiểm hơn với những đứa trẻ vốn đã quen được phục vụ, nuông chiều từ nhỏ.
Vì vậy, trẻ thiếu trách nhiệm hay bất hiếu không phải tự nhiên mà có – đó là hậu quả của một quá trình giáo dục sai từ quá khứ.
Vậy cha mẹ cần làm gì để nuôi dưỡng lòng hiếu thảo ở con?
Dưới đây là ba phương pháp đơn giản nhưng rất hiệu quả, được nhiều chuyên gia tâm lý khuyên dùng.
1. Cha mẹ nên “giả vờ yếu” đúng lúc
Nếu cha mẹ lúc nào cũng mạnh mẽ, làm được tất cả, không cần con giúp đỡ, trẻ sẽ nghĩ rằng không cần thiết phải quan tâm hay hỗ trợ.
Đôi khi cha mẹ có thể:
Nhờ con giúp một việc nhỏ
Tỏ ra mệt để con biết quan tâm
Để con tự giác chăm sóc và chia sẻ trách nhiệm
Sự “yếu đuối đúng lúc” không phải là làm màu mà là tạo cơ hội cho con học cách hiếu thuận.
2. Bồi dưỡng lòng trắc ẩn – nền tảng của lòng hiếu thảo
Một đứa trẻ biết thương người yếu thế, biết mềm lòng trước khó khăn của người khác thì khi cha mẹ già đi, yếu đi, chúng càng biết chăm sóc và đỡ đần.
Ngược lại, trẻ không biết yêu thương người nghèo, người yếu đuối thì khó mà trân trọng chính cha mẹ mình.
Cha mẹ nên:
Khuyến khích con giúp đỡ người khó khăn
Không khoe khoang quyền lực, tiền bạc trước mặt con
Dạy con hiểu rằng ai cũng có lúc yếu đuối, kể cả cha mẹ
Sự đồng cảm là chiếc cầu nối quan trọng nhất để nuôi dưỡng lòng hiếu thảo.
3. Tạo cơ hội để trẻ trải nghiệm đạo đức và lòng biết ơn
Khi trẻ giúp đỡ người khác và được khen ngợi, cảm giác tích cực ấy sẽ trở thành động lực để trẻ tiếp tục làm việc tốt. Hiếu thảo cũng vậy – cần thực hành để hình thành thói quen.
Cha mẹ nên:
Để con làm việc nhà
Khen ngợi khi con biết quan tâm người khác
Giao cho con nhiệm vụ phù hợp với tuổi
Thỉnh thoảng “giả vờ bệnh” hoặc “giả vờ thiếu thốn” để con hiểu được sự vất vả
Nghe có vẻ kỳ lạ, nhưng đó là bài học thực tế sâu sắc hơn nhiều so với lý thuyết.
Không có đứa trẻ nào sinh ra đã bất hiếu. Chỉ có sự giáo dục sai lầm vô tình đẩy trẻ xa cha mẹ. Hiếu thảo không thể ép buộc, cũng không thể hình thành một sớm một chiều. Nó đến từ sự tôn trọng, trải nghiệm, yêu thương và thấu hiểu – những thứ cha mẹ gieo vào lòng con từ khi còn nhỏ.
