Tôi xem lại phim Sex Education vào một tối mệt mỏi. Mở đại một tập cũ để giết thời gian, không ngờ lại bị một câu thoại của Otis – cậu nhân vật chính – khiến tôi ngồi lặng cả phút:
“We all mess up and do impure things. Doesn’t mean we’re bad people”. (Ai cũng từng mắc lỗi. Nhưng điều đó không có nghĩa là chúng ta là người xấu).
Nghe thì đơn giản thật đấy, nhưng tôi cứ bị ám ảnh mãi. Có lẽ vì nó nhắc tôi nhớ lại chính mình – trong một lần dạy con sai cách, tưởng là vì yêu thương, nhưng hóa ra lại đẩy con xa mình.
Cách đây vài tháng, con gái tôi – học lớp 8 – bị cô giáo gọi lên vì… làm bài thi hộ cho bạn để lấy tiền. Mỗi bài 100.000 đồng. Cô giáo phát hiện ra, chỉ nhẹ nhàng nhắc nhở và gọi điện cho tôi.
Lúc nghe chuyện, tôi giận đến run người. Tôi đã kỳ vọng vào con rất nhiều. Không phải vì thành tích, mà vì tin rằng con là đứa biết điều, ngay thẳng. Vậy mà…
Phim Sex Education khiến tôi nhận ra nhiều điều
Tôi về nhà và mắng con một trận. Không phải một lời góp ý nhẹ nhàng, mà là những câu chì chiết:
– Mẹ không ngờ con lại gian manh như thế. Ít tuổi mà đã biết dối trá để kiếm tiền? Con làm mẹ thất vọng hoàn toàn.
Tôi tưởng con cần được “răn dạy để nhớ đời”, nhưng giờ nghĩ lại, tôi đã nói những lời dễ làm tổn thương nhất – vào đúng lúc con cần được kéo lại gần nhất.
Đến bây giờ, con không còn kể nhiều chuyện với tôi như trước. Vẫn lễ phép, vẫn ngoan, vẫn học hành đầy đủ. Nhưng có một khoảng cách nào đó đang lớn dần. Mà tôi – một người mẹ – lại là người tự tay tạo ra nó.
Chính vì vậy, khi nghe câu nói của Otis – “Chúng ta đều mắc lỗi, nhưng điều đó không có nghĩa là chúng ta là người xấu” – tôi như bị đánh thức.
Phải rồi. Lúc con sai, tôi nên là người giúp con hiểu sai ở đâu, và làm sao để sửa. Không phải người kết tội con là “gian manh”, là “đứa trẻ hư”. Một lỗi lầm không thể định nghĩa cả một con người – nhất là khi con còn đang học cách trưởng thành.
Tôi ngẫm: Nhiều bố mẹ, như tôi, thường có phản xạ “quát trước, hỏi sau”. Lỗi của con bị khuếch đại, còn cảm xúc của con thì bị gạt đi. Ta quên mất rằng có khi điều con cần không phải là một người phán xử, mà là một người lắng nghe.
Con cái, nhất là ở tuổi dậy thì, có thể nổi loạn, bốc đồng, dễ bị cuốn vào sai trái. Nhưng chính lúc ấy, nếu chúng còn đủ tin tưởng để kể với bố mẹ – thì đó là cơ hội để cha mẹ uốn lại, chứ không phải giáng cho một cú đòn tinh thần.
Tôi cũng nhận ra một điều: Nếu mình cứ mang nỗi thất vọng để đối thoại với con, thì sớm muộn con sẽ học cách… im lặng. Mà im lặng giữa hai mẹ con thì đáng sợ hơn bất kỳ một lỗi sai nào.
Câu nói của Otis khiến tôi nhận ra: Mình phải học cách tạm dừng phản ứng vội vàng. Mỗi lần con phạm lỗi – dù là lớn hay nhỏ – tôi cố gắng không quy chụp, không đẩy con vào một “nhãn mác”. Thay vào đó, tôi hỏi con nghĩ gì, và tôi chia sẻ cảm xúc thật của mình – như hai người đang cùng giải quyết một vấn đề.
Tôi tin, sự sửa sai nào cũng cần bắt đầu bằng một không gian an toàn. Mà cha mẹ, nếu không tạo được không gian ấy cho con – thì ai sẽ làm đây?
Dạy con không chỉ là dạy điều đúng, mà còn là dạy cách đứng dậy sau điều sai. Và đôi khi, bài học đầu tiên mà con học được – là từ cách cha mẹ đối xử với lỗi lầm của con.
