Tôi xem phim Sex Education vào một buổi tối cuối tuần, khi vợ đi công tác, con trai thì ngủ sớm. Mở phim ra chỉ vì thấy nó nổi tiếng trên Netflix, không ngờ bị cuốn vào lúc nào không hay. Đặc biệt là một câu thoại của Jean – nhân vật chuyên gia trị liệu tâm lý về lứa tuổi thanh thiếu niên, khiến tôi phải tua lại nghe lần hai: “Unfortunately, restraint doesn’t mix very well with raging hormones”. (Tạm dịch: Rất tiếc là sự kiềm chế không dễ gì hòa hợp với những hormone đang bùng nổ).
Tôi nhớ lúc đó mình còn cười khẽ. Câu thoại sắc sảo, đúng chất “phim tâm lý phương Tây” – tôi nghĩ thế, rồi… để đó. Không liên hệ gì đến mình cả. Bởi vì con trai tôi, năm nay lớp 8, từ nhỏ đến giờ vẫn được xếp vào loại “ngoan điển hình”: không nói bậy, không chơi game thâu đêm, không hư phá. Bạn bè ai cũng bảo tôi “mát tay” vì dạy được con kỹ lưỡng.
Nên tôi không nghĩ gì nhiều. Tôi tin con tôi không phải kiểu “nóng nảy tuổi dậy thì” mà phim kia hay nói đến.
Cho đến một chiều thứ Hai đầu tuần.
Tôi đang ở cơ quan thì nhận được cuộc gọi từ cô giáo chủ nhiệm. Giọng cô nghiêm lại:
– Anh ạ, có việc này tôi cần trao đổi. Con anh vừa đánh nhau ở trường với vài bạn cùng lớp. Tụi nhỏ thách đố nhau xem ai mạnh hơn, và nó không rút lui.
Tôi chết lặng. Phản ứng đầu tiên là sửng sốt – không thể tin được. Rồi là tức giận. Tôi từng dạy con bao nhiêu lần về việc không được dùng bạo lực để giải quyết vấn đề. Sao lại có chuyện con tôi – đứa trẻ từ trước giờ vẫn ngoan ngoãn, vâng lời – lại đánh nhau chỉ vì vài lời thách đố vô nghĩa?
Jean Milburn
Nhưng rồi trong lúc lái xe đến trường, cái câu thoại ấy – cái câu mà mấy hôm trước tôi còn nghe rồi để đó – bất chợt vang lại trong đầu: “Sự kiềm chế không dễ gì hòa hợp với hormone đang bùng nổ.”
Và tôi chợt hiểu. Không có đứa trẻ nào “miễn nhiễm” với những bốc đồng của tuổi mới lớn. Không có cách dạy nào là “đảm bảo 100%” để con không bao giờ vấp ngã. Tôi đã nhầm khi nghĩ rằng chỉ cần “nói trước – dạy kỹ – kiểm soát tốt” là con sẽ không bao giờ sai.
Vì con tôi, dù ngoan, vẫn đang lớn lên. Và lớn lên đồng nghĩa với việc phải tự mình đi qua một vài vấp ngã – để hiểu giới hạn, để học cách điều chỉnh chính mình.
Chiều hôm đó, khi gặp con ở trường, tôi đã không mắng con. Tôi chỉ hỏi:
– Con có sợ không?
Nó cúi đầu, đáp khẽ:
– Con không nghĩ mọi chuyện sẽ thành ra như thế. Con tưởng chỉ là chơi.
Tôi gật đầu. Không nói thêm gì lúc đó.
Tối hôm ấy, sau bữa cơm, tôi gọi con lại, không phải để “giáo huấn”, mà chỉ để trò chuyện như hai người đàn ông với nhau.
Tôi nói:
– Con người sống cần biết đúng sai. Không phải cứ ai nói gì, thách gì, mình cũng phải làm. Một lời thách đố vô nghĩa, nếu để cảm xúc lấn át mà nghe theo, thì sau này bước vào đời, sẽ còn dễ bị cuốn vào những điều tệ hơn.
Con nhìn tôi, không phản bác. Tôi biết nó hiểu.
Tôi không tiếp tục “dạy”, chỉ bảo:
– Sau này, nếu có chuyện gì khiến con thấy rối, thấy khó xử, đừng gồng một mình. Con nói với bố. Không phải để bố la mắng, mà để cùng nhau nghĩ cách tốt hơn.
Đó là lúc tôi thực sự hiểu: làm cha không phải là dựng rào chắn để con không phạm sai lầm, mà là làm cái neo – để mỗi lần con va vấp, vẫn có thể quay về tìm điểm tựa.
Và nếu có một bài học tôi rút ra sau chuyện này, thì đó là: tuổi dậy thì là một giai đoạn quá mong manh để chỉ dùng kỷ luật, và quá dễ tổn thương nếu chỉ dùng lời quát mắng. Những gì tôi cần làm không phải là dập tắt cái tôi của con, mà là dẫn dắt để con học cách tự cân bằng bản thân.
Vì sau cùng, một đứa trẻ biết phân biệt đúng sai, biết điều gì xứng đáng để nghe theo và điều gì không, mới có thể lớn lên thành người mạnh mẽ và tử tế.
Và tôi tin, với những cuộc trò chuyện chân thành – bắt đầu từ sự lắng nghe thay vì áp đặt – đứa trẻ ấy sẽ hiểu. Không chỉ là hiểu bài học hôm nay, mà còn là hiểu chính mình trong những ngày sau này, khi không còn có tôi ở bên để chỉ đường.
