Triết gia Trang Tử nói: “Bi ai lớn nhất của đời người là chết về tâm tưởng, còn cái chết về thể xác chỉ xếp sau”. Đó không chỉ là một nhận định triết lý, mà còn là một hồi chuông tỉnh thức giữa cuộc sống hiện đại đang ngày một rối ren, hối hả và rệu rã từ bên trong.
Chúng ta thường sợ hãi cái chết thể xác, điều không thể tránh khỏi của kiếp người. Nhưng mấy ai nhận ra rằng, một cái chết khác còn đáng sợ hơn: cái chết của tâm hồn, của lý tưởng, của niềm tin và khao khát sống. Người ta có thể vẫn còn thở, vẫn còn đi lại, ăn uống, giao tiếp… nhưng kỳ thực, đã “chết” từ rất lâu, khi họ buông bỏ ước mơ, từ bỏ bản thân, đánh mất chính mình trong guồng quay của bổn phận, của lo âu và của những vết thương không được chữa lành.
Chết về tâm tưởng là khi một đứa trẻ từng mơ làm họa sĩ bỗng chấp nhận một cuộc đời vô hồn nơi bàn giấy. Là khi một người phụ nữ từng tràn đầy đam mê với nghệ thuật, nay sống âm thầm trong bếp, cam chịu và không dám ước mơ nữa. Là khi người đàn ông từng muốn thay đổi cuộc đời, giờ chỉ biết đếm ngày trôi qua trong những thói quen cũ kỹ. Tâm tưởng đã chết, nghĩa là lửa trong lòng đã tắt và đó mới là điều khiến một con người trở nên thật sự trống rỗng.
Trang Tử không phủ nhận sự sống, chết về sinh học, nhưng ông nhìn xa hơn, sâu hơn vào bản thể con người. Ông nhìn thấy một nỗi bi ai khác, lặng lẽ hơn, không nằm trong bệnh án nhưng lại hiện diện khắp nơi: đó là sự tê liệt về tinh thần, là sự đầu hàng trước nghịch cảnh, là sự thỏa hiệp với những giá trị mà bản thân không tin tưởng. Và điều đáng buồn là cái chết ấy không ập đến trong một khoảnh khắc, mà rỉ rả từng ngày, như một ngọn đèn cạn dầu trong bóng tối.
Nhưng điều đáng mừng là, khác với cái chết thể xác không thể quay lại thì cái chết về tâm tưởng vẫn có thể phục sinh. Một người từng sống trong vô cảm, vẫn có thể bừng tỉnh khi tìm thấy điều gì đó đáng sống. Một người từng tuyệt vọng vẫn có thể vực dậy khi gặp một người truyền cảm hứng, một quyển sách hay, hay đơn giản chỉ là một ánh nhìn tử tế. Tâm tưởng có thể chết nhưng cũng có thể sống lại, nếu ta cho mình một cơ hội.
Vì thế, sống có nghĩa là giữ cho ngọn lửa nội tâm ấy không bao giờ tắt. Là không ngừng hỏi bản thân: Ta sống để làm gì? Ta còn gì để tin? Ta còn đủ can đảm để yêu thương, để sáng tạo, để thay đổi? Một người sống đúng với tâm tưởng của mình cho dù nghèo khó, vất vả vẫn đáng được gọi là người sống thật. Ngược lại, một người an ổn, đủ đầy, nhưng buông bỏ linh hồn mình, thì có khác nào chỉ đang tồn tại trong hình thức?
Trong một thế giới đầy áp lực, sự khắt khe và kỳ vọng, lời cảnh tỉnh của Trang Tử vẫn còn nguyên giá trị: Hãy chăm sóc cho tâm hồn của bạn, như thể đó là phần quý giá nhất cần được bảo vệ. Đừng để cái chết đến với bạn trước cả khi cơ thể ngừng thở. Và đừng bao giờ đánh mất tâm tưởng vì đó mới là phần sống đích thực và cũng là phần người sâu nhất của mỗi chúng ta.
