Cổ nhân dặn “Đêm không chải tóc, sáng không kể giấc mơ”, nghe qua có vẻ chỉ là những lời khuyên liên quan đến thói quen sinh hoạt thường ngày. Nhưng nếu chiêm nghiệm kỹ hơn, ta sẽ nhận ra đây là một triết lý nhân sinh sâu sắc, phản ánh lối sống đầy chừng mực, tinh tế và cẩn trọng của người xưa.
“Đêm không chải tóc” – Khi tĩnh lặng là sự khôn ngoan
Trong văn hóa phương Đông, tóc không chỉ là một phần cơ thể, mà còn là biểu tượng cho tâm trí, cho khí chất và tinh thần con người. Từ thời xa xưa, việc chải tóc không chỉ là chăm sóc ngoại hình mà còn mang tính nghi lễ, là cách để “gỡ rối” những phiền não trong lòng.
Tuy nhiên, người xưa dặn rằng chớ nên chải tóc vào ban đêm, bởi vì:
Thứ nhất, theo quan niệm dân gian, đêm là thời điểm âm khí thịnh, là lúc thế giới vô hình hoạt động mạnh mẽ. Việc ngồi chải tóc đặc biệt nếu đối diện trước gương được xem là có thể “mời gọi” những điều không lành. Dù mang màu sắc tâm linh, nhưng đó cũng là lời nhắc con người nên biết giữ gìn, cẩn trọng khi đêm xuống.
Thứ hai, về mặt tâm lý thì đêm là thời khắc của sự tĩnh lặng, nghỉ ngơi và buông bỏ. Một ngày đã qua với biết bao nhiêu bộn bề, lo toan. Đêm là lúc để tâm trí trở về trạng thái an yên. Nếu cứ cố chải cho hết “những mớ tóc rối” tức là những suy nghĩ hỗn độn trong lòng ta có khi lại tự làm mình mất ngủ, mệt mỏi hơn.
Người khôn là người biết dừng lại đúng lúc. Không phải chuyện gì cũng cần gấp gáp giải quyết trong hôm nay. Có những phiền não nên để lại sau lưng, có những rối ren nên để thời gian tự tháo gỡ. Chải tóc về đêm đôi khi là động tác “gỡ rối” không cần thiết, có thể khiến ta thêm trăn trở.
“Sáng không kể giấc mơ” – Khi im lặng là một dạng trí tuệ
Giấc mơ, theo tâm linh phương Đông, là điều liên quan đến điềm báo, trực giác, hoặc những năng lượng vô hình. Nhưng kể cả không nhìn theo hướng huyền bí, giấc mơ vẫn là vùng sâu kín nhất trong tâm trí con người nơi tiềm thức trồi lên với đủ thứ mong cầu, sợ hãi, và khát vọng.
Cổ nhân dạy: sáng sớm không nên kể giấc mơ, bởi vì:
Thứ nhất, theo dân gian, việc kể lại giấc mơ ngay sau khi thức dậy nhất là những giấc mơ xấu có thể khiến điều chẳng lành “ứng nghiệm”. Đó là sự thận trọng của người xưa trong cách tiếp cận với những điều mơ hồ, khó lý giải.
Thứ hai, ở tầng sâu hơn, đây là lời khuyên về việc tiết chế lời nói. Giấc mơ là thế giới riêng tư. Không phải ai cũng cần hoặc muốn biết về những gì ta đã thấy. Có những giấc mơ kỳ lạ, thậm chí điên rồ, mà khi kể ra chỉ khiến người khác khó hiểu, hoặc mang tiếng “đa đoan, mê tín”. Lời nói nếu không đúng lúc, không đúng người, có thể trở thành điều bất lợi cho chính mình.
Người xưa có câu: “Uốn lưỡi bảy lần trước khi nói”. Chẳng phải vì họ sợ nói sai, mà vì họ hiểu: lời nói một khi thốt ra sẽ không thể thu lại. Mỗi lời đều nên được cân nhắc, chọn lọc nhất là những điều thuộc về nội tâm, mơ mộng, cảm xúc cá nhân.
“Đêm không chải tóc, sáng không kể giấc mơ” không chỉ đơn thuần là lời răn về giờ giấc sinh hoạt mà còn là một triết lý sống gói gọn trong hai hành động rất đời thường. Đó là cách cổ nhân dạy con cháu sống có chừng mực, giữ được sự an yên trong tâm và sự cẩn trọng trong lời nói.
