Cổ nhân có câu: “Nhìn thấy cái sai của người khác là Thanh, nhìn thấy cái sai của mình là Tỉnh”. Một câu nói ngắn gọn mà bao hàm trí tuệ sâu xa.
Giữa đời sống ồn ào, phán xét dễ như thở, nhưng tự soi lại chính mình thì khó như trèo lên núi cao. Người hiểu được chữ “Thanh” và “Tỉnh” trong câu nói ấy, chính là người đang bước gần hơn đến sự minh triết và bình an trong tâm hồn.
Thấy cái sai của người khác – chữ “Thanh” trong tâm
“Thanh” nghĩa là sáng suốt, là tĩnh tâm để nhận ra đúng sai nơi người khác mà không khởi tâm phán xét.
Trong đời, ta vẫn thường thấy lỗi lầm của người khác rất rõ, nhưng lại hiếm khi giữ được cái “Thanh” trong lòng. Thay vì quan sát để hiểu, ta lại dễ sa vào chỉ trích, coi thường hay đem chuyện đó làm câu chuyện mua vui.
Cổ nhân dạy: người thật sự sáng suốt là người nhìn thấy cái sai của người khác mà vẫn giữ lòng bao dung. Họ không vội kết tội, mà biết phân định đúng sai để tự răn mình. Bởi mỗi sai lầm của người khác, nếu ta biết soi chiếu, cũng là tấm gương phản ánh chính bản thân ta.
Thấy cái sai của chính mình – chữ “Tỉnh” quý giá nhất đời
Nếu “Thanh” là sự sáng suốt để nhìn người, thì “Tỉnh” là sự giác ngộ để nhìn lại mình.
Trong muôn việc ở đời, khó nhất chính là tự nhìn thấy lỗi của bản thân. Bởi con người vốn có xu hướng bảo vệ cái tôi, sợ bị tổn thương khi thừa nhận mình sai. Nhưng chỉ khi dám đối diện, dám nhận lỗi và dám sửa, con người mới thật sự trưởng thành.
Người biết “Tỉnh” là người hiểu rằng: sai lầm không đáng sợ, đáng sợ là cố chấp cho rằng mình đúng.
Tự tỉnh chính là con đường đưa con người đến sự tự do nội tâm – khi không còn bị ràng buộc bởi cái tôi, bởi định kiến, bởi sự kiêu ngạo.
Cân bằng giữa “Thanh” và “Tỉnh” – sống giữa đời mà không lạc lối
Trong giao tiếp và ứng xử, nếu chỉ biết “Thanh” mà thiếu “Tỉnh”, ta sẽ trở thành người phán xét, cho mình là đúng và nhìn ai cũng sai. Ngược lại, nếu chỉ “Tỉnh” mà không “Thanh”, ta dễ tự ti, thu mình và đánh mất sự sáng suốt trong nhận định.
Người trí là người biết giữ tâm Thanh để quan sát đời, và giữ tâm Tỉnh để soi lại mình. Khi hai điều ấy cân bằng, ta vừa hiểu người, vừa hiểu mình sống giữa trần thế mà không bị cuốn theo thị phi, được mất.
Câu nói của cổ nhân “Nhìn thấy cái sai của người khác là Thanh, nhìn thấy cái sai của mình là Tỉnh” chính là lời nhắc nhở sâu sắc về nghệ thuật sống tỉnh thức. Cuộc đời sẽ nhẹ nhàng hơn rất nhiều nếu ta học được cách quan sát mà không phán xét, phản tỉnh mà không tự dằn vặt.
Giữ tâm “Thanh” để thấu hiểu người, giữ tâm “Tỉnh” để hoàn thiện mình, ấy chính là con đường đi đến trí tuệ và an nhiên. Cổ nhân nói: “Người ngu nhìn lỗi người / Người trí nhìn lỗi mình”. Hiểu được điều đó, con người sẽ bớt sân si, bớt oán trách, mà sống chan hòa, thiện lành hơn giữa cuộc đời nhiều sóng gió này.
