Câu nói “Nghèo không tiếc 3 tiền, giàu không vào 3 cửa” là một lời răn dạy sâu sắc của người xưa, phản ánh kinh nghiệm sống, triết lý nhân sinh và đạo lý ứng xử trong xã hội.
Người xưa dặn “Nghèo không tiếc ba tiền” mang hàm ý gì?
Vế câu “nghèo không tiếc ba tiền” của người xưa mang thông điệp về lòng vị tha, nhân nghĩa trong cảnh thiếu thốn. “Ba tiền” không phải là con số chính xác, mà là biểu tượng cho những thứ nhỏ nhặt, ít ỏi. Trong thời phong kiến xưa, “một tiền” là một đơn vị tiền tệ nhỏ, “ba tiền” là món tiền không đáng là bao. Tuy nhiên, khi con người lâm vào cảnh nghèo túng, thì cả một đồng cũng trở nên quý giá.
Chính trong hoàn cảnh ấy, người xưa dạy rằng, đừng vì khổ cực mà bóp nghẹt lòng trắc ẩn. Khi nghèo mà vẫn có thể giúp người khác một cách chân thành dù chỉ là bát cơm, cái áo, lời động viên thì đó là hành động cao quý, là biểu hiện của nhân cách lớn. Những người như thế thường “nghèo tiền mà giàu lòng”, bởi họ sống bằng tình người hơn là toan tính.Nghèo mà biết chia sẻ, mới là người biết sống. Nghèo mà ích kỷ, dẫu giàu lên cũng không quý.
Câu nói này của người xưa cũng khéo léo phê phán những người nghèo mà sống keo kiệt, nhỏ nhen, không dám cho đi điều gì, luôn lo sợ mất mát. Chính sự ích kỷ ấy khiến họ mãi chìm trong nghèo khó, không chỉ vật chất mà cả tinh thần.
Người xưa dặn “Giàu không vào ba cửa” mang hàm ý gì?
Ngược lại với vế đầu, vế sau giàu không vào ba cửa” của người xưa mang tính cảnh tỉnh đối với người có tiền của. Khi đã có điều kiện dư dả, con người rất dễ sinh tâm buông thả, lạc lối vào những cám dỗ của đời sống vật chất. Câu nói dạy rằng, người giàu phải biết tránh xa ba nơi nguy hiểm, mà theo lối hiểu dân gian phổ biến, đó là: Cửa tửu sắc là những nơi ăn chơi trụy lạc, rượu chè, gái gú dễ làm hại thân thể, hao tổn tiền của, băng hoại nhân cách. Cửa cờ bạc là chốn đỏ đen mê muội, một lần sa chân có thể trắng tay, tan cửa nát nhà. Cửa quan quyền là ẩn dụ cho những con đường đi bằng mưu mẹo, đút lót, nịnh bợ để cầu lợi dễ gây tai họa, hủy hoại danh tiếng và sự nghiệp.
Câu nói này của người xưa muốn răn dạy con cháu rằng, giàu có không đồng nghĩa với quyền xâm phạm đạo lý. Trái lại, người càng có nhiều, càng cần sống tiết chế, tỉnh táo, và biết “giữ cửa” tức là giữ giới hạn, giữ đạo đức.
Có của thì giữ phước, chứ đừng để của nuốt mất phúc đức của mình. Đó là lời răn dạy sâu sắc về cách hưởng thụ trong chừng mực, không để đồng tiền kéo mình vào hố sâu danh lợi, đam mê vô độ hay con đường bất chính.
“Nghèo không tiếc ba tiền, giàu không vào ba cửa” không chỉ là một câu răn dạy của người xưa, mà là kim chỉ nam cho cách sống quân bình giữa tâm và trí, giữa tình và lý. Nó nhắc nhở mỗi người, ở bất kỳ hoàn cảnh nào dù khốn khó hay giàu sang cũng cần giữ cho mình một trái tim nhân hậu và một cái đầu tỉnh táo. Bởi lẽ, giữ được tâm sáng trong nghèo, giữ được trí sáng khi giàu, ấy mới là điều khó nhất trong đời người.
